რას ითვალისწინებს ევროკავშირი კანდიდატი ქვეყნებისთვის განსაზღვრულ ფინანსურ დახმარებაში?

17 დეკემბერს ფეისბუქ გვერდმა “მესამე მსოფლიო ომი” პოლიტოლოგ ირაკლი გოგავას ინტერვიუ გამოაქვეყნა, სადაც გოგავა საქართველოსთვის ევროკავშირის კანდიტატი ქვეყნის სტატუსის მინიჭებაზე საუბრობს. ინტერვიუ ჟურნალისტმა მერსი სულხანიშვილმა საკუთარ ფეისბუქ გვერდზეც გამოაქვეყნა. გოგავას თქმით, ერთადერთი სარგებელი, რაც საქართველოსთვის სტატუსის მიღებამ შეიძლება მოიტანოს, ევროკავშირის მიერ კანდიდატი ქვეყნებისთვის განსაზღვრულ 14 მილიარდიან ფინანსური დახმარების პროგრამაზე მიერთებაა, რომელიც 2021 წლიდან 2027 წლის ჩათვლით 9 ქვეყანაზე გადანაწილდება. გოგავას თქმით, ფინანსური დახმარება მეტწილად არასამთავრობო ორგანიზაციებს, ჟურნალისტებსა და უმცირესობებს მოხმარდებათ.

“დიდი ნაწილი ამის უკვე დახარჯულია და საქართველოს მოუწევს 120-150 მილიონი დამატებით. მაგრამ მერე ჩავიხედე რაზე უნდა განაწილდეს. ძირითადად ეს წავა NGO-ების დაფინანსება, ჟურნალისტების დაფინანსება, უმცირესობების დაფინანსება, ანუ ნეოლიბერალური დღის წესრიგის დაფინანსებაზე წავა” – აცხადებს გოგავა. 

იდენტურ მტკიცებას იმეორებს “ქართული იდეის” ლიდერი ლევან ჩაჩუაც რადიო ჯორჯიან თაიმსის 19 დეკემბრის ეთერში. ვიდეო ულტრამემარჯვენე პარტია “ქართული იდეის” ფეისბუქ გვერდზეც გამოქვეყნდა. ჩაჩუას განცხადებით, ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსი საქართველოსთვის არაფრის მომცემია – ““ერთადერთი ამით თუ იხეირებს ეს ბორდელვიზიები და ე.წ. NGO-ები, ამათთვის თუ წამოვა დახმარებები.”

მტკიცება, რომ კანდიდატის სტატუსის მიღების შემდეგ ევროკავშირის მიერ საქართველოსთვის გამოყოფილი ფინანსური დახმარება ძირითადად არასამთავრობო ორგანიზაციების, მედიის და სხვა კონკრეტული ჯგუფების დაფინანსებაზე გადანაწილდება, მანიპულაციურია და ცდილობს, ერთი მხრივ, კანდიდატის სტატუსის, მეორე მხრივ, კი სამოქალაქო საზოგადოების საქმიანობის დაკნინებას, შესაბამისად არ საუბრობს იმ სფეროებზე, რასაც დაფინანსება რეალურად მოხმარდება. 2021-2027 წლის ფინანსური გეგმა საკითხზე ორიენტირებული მიდგომით ხუთი სხვადასხვა მიმართულების დაფინანსებას გულისხმობს და მისი მთავარი ფოკუსი ქვეყნების ინსტიტუციური, სოციალური, ეკონომიკური და ეკოლოგიური განვითარების ხელშეწყობაა. 

ამ სფეროების განვითარებას ევროკავშირი სხვადასხვა ადგილობრივ აქტორთან თანამშრომლობით ახორციელებს – პროგრამა ევროკავშირის ადგილობრივ წარმომადგენლობებთან, ცენტრალურ ხელისუფლებასა და ადგილობრივ თვითმმართველობებთან, საერთაშორისო და რეგიონულ ორგანიზაციებთან, საერთაშორისო ფინანსურ სააგენტოებთან თანამშრომლობას ითვალისწინებს და ევროკავშირის პოტენციური პარტნიორების რიცხვს მხოლოდ არასამთავრობო ორგანიზაციებით არ ზღუდავს. 

მექანიზმი, რომელზეც გოგავა საუბრობს, კანდიდატი ქვეყნებისთვის ფინანსური დახმარების ერთ-ერთი კომპონენტია (Instrument for Pre-Accession Assistence). მისი მიზანია, ხელი შეუწყოს კანდიდატ ქვეყნებში პოლიტიკურ, ინსტიტუციურ, სოციალურ და ეკონომიკურ რეფორმებს, მდგრად სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებას და საზოგადოებების ევროკავშირის ღირებულებებსა და სტანდარტებთან დაახლოებას. ინსტრუმენტი 2007 წლიდან არსებობს და 2021-2027 წლის ფინანსური დახმარების გეგმაც ამ ინსტრუმენტის მორიგი, მესამე ეტაპია (IPA III). 

რეგულაცია ევროკავშირმა 2021 წლის 15 სექტემბერს დაამტკიცა და მისი ბენეფიციარები იმ დროისათვის კანდიდატის სტატუსის მქონე ქვეყნები – ალბანეთი, ბოსნია ჰერცეგოვინა, კოსოვო, მონტენეგრო, ჩრდილოეთ მაკედონია, სერბეთი და თურქეთი გახდნენ. IPA III წინასწარ განსაზღვრავს არა ორგანიზაციებს და ინსტიტუციებს, არამედ პრიორიტეტულ სფეროებსა და მიმართულებებს, რომელიც პროგრამის ფარგლებში უნდა დაფინანსდეს. 2021-2027 წლის გეგმის მიზნები 5 ძირითად მიმართულებას შეეხება:  

1. კანონის უზენაესობის უზრუნველყოფა და დემოკრატიული ინსტიტუტების სათანადო ფუნციონირება (დამოუკიდებელი, ანგარიშვალდებული, მიუკერძოებელი, მაღალპროფესიონალური, დეპოლიტიზებული და ეფექტიანი სასამართლო სისტემების ჩამოყალიბება, სასამართლო სისტემაში გამჭვირვალე და კონკურენტულობაზე დაფუძნებული დასაქმების, შეფასებისა და პროფესიული განვითარების სისტემების შექმნა, ძირითადი თავისუფლებების განმტკიცება, ადამიანის უფლებების ხელშეწყობა, კორუფციასთან ბრძოლა, სამართალდამცავი ორგანოების თანამშრომლობის ხელშეწყობა ორგანიზებული და ტრანსნაციონალური დანაშაულის პრევენციისთვის). 
2. კარგი მმართველობის გაძლიერება, ევროკავშირთან შესაბამისობა, სტანდარტებთან დაახლოება და სტრატეგიული კომუნიკაცია (საჯარო სექტორში ანგარიშვალდებულების და გამჭვირვალობის ზრდა, პროფესიონალიზაცია და დეპოლიტიზება, ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა და ელექტრონული მმართველობის დანერგვა და სხვა). 
3. გარემოს დაცვა და მდგრადი განვითარება (ბიომრავალფეროვნების დაცვა, ხმელეთის და ზღვის ეკოსისტემების შენარჩუნება და მდგრადობის ხელშეწყობა, ჰაერის ხარისხის, წყლისა და ნარჩენების მართვისა და ქიმიური ნივთიერებების მართვაში ინვესტირება, წარმოების ნარჩენების და გარემოს დაბინძურების წინააღმდეგ ბრძოლის ხელშეწყობა, მწვანე ეკონომიკაზე გადასვლის ხელშეწყობა). 
4. საზოგადოებაში სამართლიანობის პრინციპებზე დაფუძნებული შეჯიბრებითობა და ინკლუზიური ზრდა (სიღარიბესთან გასამკლავებლად სოციალური დაცვის მექანიზმების დანერგვა, წვდომა დასაქმების ბაზარზე, განათლებაზე თანაბარუფლებიანი წვდომის უზრუნველყოფა, გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობა და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების, მათი შესაძლებლობების და დამოუკიდებლობის გაძლიერების ხელშეწყობა). 
5. საზღვრებსშორისი თანამშრომლობის გაღრმავება (შრომითი და კულტურული გადაადგილების, მდგრადი ტურიზმის ხელშეწყობა, ტრანსპორტისა და სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის განვითარება, ახალგაზრდების სპორტული აქტივობისა და განათლების ხელშეწყობა, ადგილობრივი და რეგიონული თვითმმართველობების და მათი ადმინისტრაციული შესაძლებლობების ზრდა და ა.შ.)  

რაც შეეხება თითოეული თემატური მიმართულების დაფინანსების მოცულობას, APA III-ის ფარგლებში გამოყოფილი ფინანსური რესურსის თითქმის ნახევარი ( 42.25%) გარემოს დაცვითი და მდგრადი განვითარების პროგრამების დაფინანსებას გულისხმობს. ხოლო მიმართულება, რომელიც სხვა მრავალ პრიორიტეტთან ერთად, ერთ-ერთ მიზნად სამოქალაქო საზოგადოების გაძლიერებას ისახავს, მთლიანი ბიუჯეტის 22.31%-ია. 

IPA III თითოეული თემატური მიმართულების ფარგლებში წინასწარ განსაზღვრავს იმ ინდიკატორებს, რაც პროგრამის  ბენეფიციარ სახელმწიფოებში, დასავლეთ ბალკანეთის ქვეყნებსა და თურქეთში პროგრამის მთავარი პრიორიტეტია. მიუხედავად იმისა, რომ ევროკავშირს პრობლემაზე ორიენტირებული ჰორიზონტალური მიდგომა აქვს, რომელიც შესაძლებლობას აძლევს სხვადასხვა აქტორებს საკუთარი პროგრამა წარადგინონ და კონკრეტული პრობლემის მოსაგვარებლად ევროკავშირის ფინანსური დახმარება მოიპოვონ, IPA III-ის მთავარი პრიორიტეტი საკანონმდებლო სფეროს, საჯარო სექტორის და სახელმწიფო ინსტიტუციების გაძლიერებაა. პროგრამა მიზნად ისახავს ხელი შეუწყოს სახელმწიფო რესურსების და ჩართულობის უზრუნველყოფას ქვეყნის ევროკავშირთან დაახლოების გზაზე. უფრო კონკრეტულად, პროგრამის ძირითადი მიმართულებები ასე გამოიყურება:

პროგრამის ფარგლებში, ევროკავშირი კანდიდატ ქვეყნებში პარტნიორებად განიხილავს როგორც ევროკავშირის ადგილობრივ წარმომადგენლობებს, ისე ცენტრალურ ხელისუფლებას და ადგილობრივ თვითმმართველობებს, წევრი ქვეყნებს სააგენტოებს და ორგანიზაციებს, საერთაშორისო და რეგიონულ ორგანიზაციებს, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს და საერთაშორისო ფინანსურ სააგენტოებს. გადაწყვეტილება, თუ რომელი ორგანიზაციის თუ სამთავრობო უწყების რესურსი გამოიყენება კონკრეტული პროგრამის განსახორციელებლად, მათი მუშაობის ეფექტურობის და გამოცდილების შეფასების შემდგომ მიიღება. ამასთანავე, პრიორიტეტული თემატური მიმართულებების განსავითარებლად, ევროკავშირის დასაყრდენი კანდიდატი ქვეყნების მთავრობებთან თანამშრომლობის უკვე არსებული სხვადასხვა ინსტრუმენტია. მაგალითად, ინსტიტუციური განვითარების პროგრამების განსახორციელებლად ევროკავშირი TAIEX და Twinning პროგრამებს იყენებს – ორივე პროგრამა ბენეფიციარ ქვეყნებში მთავრობებსა და საჯარო სექტორის წარმომადგენლებთან თანამშრომლობაზეა ფოკუსირებული.

IPA-ის ფარგლებში ევროკავშირის მიზანია კანდიდატ ქვეყნებს გამოცდილებისა და ანგარიშვალდებულების გაძლიერებაში დაეხმაროს, შესაბამისად, სამთავრობო დონეზე თანამშრომლობა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პრიორიტეტია. პროგრამის ფარგლებში, ფინანსური მხარდაჭერის განსახორციელებლად და მისი შემდგომი მენეჯმენტისთვის ევროკავშირს სამი სხვადასხვა მიდგომა აქვს შემუშავებული: 

• ევროკავშირის პირდაპირი მენეჯმენტი – ბიუჯეტის მართვას ახორციელებს უშუალოდ ევროკომისია, მანამ სანამ ეროვნული უწყებები სახსრების მართვის გამოცდილებას მიიღებენ. პროგრამაში პირდაპირი მენეჯმენტის მიმართულება, ერთ-ერთ ინსტრუმენტად სექტორულ საბიუჯეტო დახმარებასაც ითვალისწინებს. 
• არაპირდაპირი მენეჯმენტი – ბიუჯეტის განკარგვის უფლება დელეგირებულია ევროკომისიის მიერ სხვადასხვა აქტორებზე. ესენი შეიძლება იყვნენ უშუალოდ ბენეფიციარი ქვეყნა, ევროკავშირის წევრი ქვეყნის სააგენტო, საერთაშორისო ორგანიზაცია ან ევროკავშირის სააგენტო. 
• გაზიარებული მენეჯმენტი – პროგრამის განხორციელება დელეგირებულია რამდენიმე სახელმწიფოს შორის. 

უკრაინასა და მოლდოვისთვის, ხოლო შემდგომში უკვე საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის მინიჭებასთან ერთად, ევროკავშირი  ეფექტური ფინანსური ინსტრუმენტის შექმნაზე მუშაობს. შესაბამისად უცნობია, მოიაზრებიან თუ არა თუ არა ისინი IPA III-ის პროგრამის დამატებით ბენეფიციარებად ან რა ალტერნატიულ მიდგომას შეიმუშავებს ევროკავშირი აღმოსავლეთ ევროპის ასოცირებული ქვეყნების ფინანსური დახმარების უზრუნველსაყოფად. ევროკავშირის საბჭოს გენერალური სამდივნოს მიერ მომზადებული კვლევის თანახმად, წინასწარი გათვლით, ყველა მოქმედი კანდიდატი ქვეყნის მიერთების ღირებულება 7 წლიანი პერსპექტივით 256.8 მილიარდ ევროს შეადგენს, რაც წელიწადში 37 მილიარდ ევროს აღწევს. ახალ პოლიტიკის შემუშავებისა და ორგანიზების ახალ წესებზე მოლაპარაკებების მიზნით, რეგიონების ევროპულმა კომიტეტმა უკვე სთხოვა ევროკომისიას უფრო დეტალური შეფასება განახორციელოს მომავალი მრავალწლიანი ფინანსური ჩარჩოს განსასაზღვრად, რაც საშუალებას მისცემს ევროკავშირს გააგრძელოს საკუთარი მხარდაჭერა ყველა რეგიონისთვის. 

წყაროების შესახებ

ირაკლი გოგავა „საქართველოს განვითარების ლაბორატორიის” ხელმძღვანელია, ის 1999-2004 წლებში საქართველოს პარლამენტის წევრი იყო “მოქალაქეთა კავშირიდან”. მედიის განვითარების ფონდის მიერ მომზადებულ “ანტიდასავლური პროპაგანდის” 2020 წლის ანგარიშში საზოგადოებრივი ორგანიზაციებიდან “საქართველოს განვითარების ლაბორატორია” ანტიდასავლური გზავნილების რაოდენობით “ევრაზიის ინსტიტუტის” შემდეგ მეორე ადგილზეა.

ირაკლი გოგავას მიერ აქამდე გავრცელებული დეზინფორმაციებისა და მანიპულაციების შესახებ “მითების დეტექტორის” მიერ მომზადებული მასალები ვრცლად იხილეთ:

• რამდენი ადამიანი ესწრებოდა “უცნობის” აქციას რესპუბლიკის მოედანზე?
• ECHR: კონტრდემონსტაციამ არ შეიძლება შეაფერხოს დემონსტრაციის უფლების განხორციელება
• ვინ ამტკიცებს, რომ აშშ კი არ ეხმარება საქართველოს, საქართველოს ბიუჯეტი ეხმარება ამერიკას?
• აფინანსებს თუ არა სოროსი პროტესტს და არეულობებს აშშ-ში?

“ქართული იდეის” ლიდერი ლევან ჩაჩუა ულტრანაციონალისტური და ჰომოფობიური აქციების მონაწილეა. ლევან ჩაჩუას 2010 წელს ტელეკომპანია კავკასიაში შეჭრისა და ექსტრემისტული საქმიანობის გამო 4 წლით პატიმრობა მიუსაჯეს, თუმცა 2012 წელს ის პოლიტიკური პატიმრის სტატუსით გათავისუფლდა. 2014 წლის 16 დეკემბერს, ახალი პოლიტიკური პარტია “ქართული იდეის” დაარსების შესახებ პარტიის თავმჯდომარე ლევან ჩაჩუამ „რია-ნოვოსტის“ თბილისის საერთაშორისო პრეს-ცენტრში გამართულ პრესკონფერენციაზე განაცხადა. პარტია მონაწილეობას იღებდა 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებში. 

ლევან ჩაჩუას მცდარი ინფორმაცია აქამდეც არაერთხელ გაუვრცელებია. ვრცლად იხილეთ “მითების დეტექტორის” სტატიები:

• გიორგი მაისურაძის სახელით მართლმადიდებლობის შესახებ ყალბი განცხადება ვრცელდება
• რა მანიპულაციური გზავნილები ვრცელდება კიევ-პეჩერის ლავრასთან დაკავშირებით?

არქივის ბმულები (1, 2, 3,)  

სტატია Facebook-ის ფაქტების გადამოწმების პროგრამის ფარგლებში მომზადდა. მასალებზე, რომლებსაც ამ სტატიის საფუძველზე მიენიჭათ ვერდიქტი, Facebook-მა შესაძლოა, სხვადასხვა შეზღუდვა აამოქმედოს.  შესაბამისი ინფორმაცია იხილეთ ამ ბმულზე. ჩვენი შეფასების გასაჩივრების და შესწორების შესახებ ინფორმაცია ხელმისაწვდომია ამ ბმულზე.

იხ. მასალის შესწორების დეტალური ინსტრუქცია.
იხ. გასაჩივრების დეტალური ინსტრუქცია.