31 იანვარს ფეისბუქ ანგარიშმა “გოდერძი ელგანდაშვილი” გამოაქვეყნა ვიდეო, რომელშიც რუსულად მოსაუბრე მამაკაცი, ჩინეთის ერთ-ერთ მაღაზიაში პროდუქტის საფასურს იხდის ხელის დასკანერებით. პოსტის ავტორი, აღნიშნავს, რომ ამ მამაკაცს ხელზე არც შტრიხ-კოდი აქვს, არც ჩიპი და არც ტელეფონი, მაგრამ მაინც ახერხებს ნივთის ყიდვას. ელგანდაშვილი ვარაუდობს, რომ ჩინეთში პერსონალური და ბიომეტრიული მონაცემები მონაცემთა ბაზაში ციფრულ ფულთან უკვე დაკავშირებულია და ამას ყველგან დანერგავენ.
გავრცელებული პოსტის აღწერა შეცდომაში შემყვანია. რეალურად, ხელით გადახდის მეთოდის გამოსაყენებლად აუცილებელია, მომხმარებელმა მონაცემთა ბაზაში თავად დაარეგისტრიროს მისი ბიომეტრიული მონაცემები. ამასთანავე, გადახდა ხდება ბანკის ანგარიშის მეშვეობით და ის არ წარმოადგენს ციფრული ფულის (CBDC) სისტემის ნაწილს.
ვიდეოში ნაჩვენები ხელით გადახდის სისტემა ჩინეთში ტექნოლოგიის მწარმოებელმა ადგილობრივმა გიგანტურმა კომპანია Tencent-მა დანერგა და ხმარებაში 2023 წლის ივნისში ჩაუშვა. თავდაპირველად მისი გამოყენება მეტროს სადგურებში დაიწყო, რაც მწარმოებლების აზრით, დააჩქარებდა სატრანსპორტო სივრცეში მგზავრების გადაადგილების პროცესს. თუმცა, მეტროს გარდა გადახდის ეს მეთოდი მალევე არაერთ მაღაზიაში, კაფეტერიასა თუ სავარჯიშო დარბაზში გახდა ხელმისაწვდომი.
სისტემის სკანერი აღჭურვილია ინფრაწითელი გამოსხივებით, რომელიც აანალიზებს ხელის გულის კანის მოყვანილობას და კანქვეშ არსებულ ვენებს, რისი საშუალებითაც ახდენს მომხმარებლის იდენტიფიცირებას და ასრულებს ტრანზაქციას მისი საბანკო ანგარიშიდან. ეს პროცესი ძალიან სწრაფად ხდება და დაახლოებით 2 წამს გრძელდება. მეთოდის საშუალებით არამხოლოდ თანხის გადახდაა შესაძლებელი, არამედ მისი საშუალებით გარკვეულ შენობებში, მაგალითად სპორტ დარბაზებში შესვლაც შეიძლება.
აღსანიშნია, რომ ჩინეთში გადახდის ეს სისტემა ხორციელდება Weixin Pay-ს მეშვეობით, რომელიც თითქმის იგივეა, რაც Wechat Pay. განსხვავება იმაში მდგომარეობს, რომ Weixin Pay მხოლოდ ჩინეთში მცხოვრები მომხმარებლებისთვისაა ხელმისაწვდომი, მეორე კი ყველასთვის. იმისათვის, რომ მომხმარებელმა ხელით გადახდის ფუნქცია გამოიყენოს, საჭიროა რომ Weixin Pay-ის აპლიკაციაში მან ეს ფუნქცია ჩართოს. ეს აპლიკაცია ჩინეთში რამდენიმე წელია მოქმედებს და უკონტაქტო გადახდის მთავარ საშუალებას წარმოადგენს. ის წააგავს Google pay-ს და Apple Pay-ს სისტემებს, რომლებიც ამ ქვეყანაში დაბლოკილია, რის გამოც Wechat-ს დაახლოებით 1 მილიარდი მომხმარებელი ყავს, რომლებიც სმარტფონების დახმარებით სწრაფ გადახდებს ახორციელებენ.
ბიომეტრიული გადახდის მეთოდებს უკვე საკმაოდ დიდი ხანია გამოიყენებენ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში. თუმცა, ამ საკითხს უფრო და უფრო მეტი ყურადღება ექცევა, რადგან წლების მანძილზე სისტემები იხვეწება და უფრო ფართოდ გამოიყენება. მსგავსი სისტემები მოიცავს ისეთ მეთოდებს, როგორებიცაა თითის ანაბეჭდების, თვალის ბადურის, სახის მოყვანილობის სკანირება, დნმ-ის ანალიზი, ხმის ამოცნობა, ვენების ანალიზი და სხვა.
Tencent არ არის პირველი კომპანია, რომლემაც ხელით გადახდის მეთოდი დანერგა. 2020 წელს, მსოფლიოს ერთ-ერთმა ყველაზე დიდმა კომპანია “ამაზონმა” შექმნა პროდუქტი სახელად Amazon One, რომელიც თითქმის ანალოგიური სისტემაა და ძირითადად კომპანიის მფობელობაში არსებულ სასურსათო მაღაზიათა ქსელში გამოიყენება. რეგისტრაციისთვის საჭიროა თავდაპირველად ონლაინ დარეგისტრირება ამაზონის ანგარიშის გამოყენებით, შემდეგ კი უკვე მაღაზიაში ფიზიკურად მისვლა, სადაც მომხმარებელმა სკანერზე უნდა დააფიქსიროს ხელის გული, ასევე საბანკო ბარათი და მიუთითოს რამდენიმე პირადი მონაცემი.
გადახდის ამ სისტემის დადებითი მხარეების მიუხედავად, ექსპერტებსა და პოტენციურ მომხმარებლებს ბევრი კითხვა აქვთ პირადი მონაცემების უსაფრთხოების საკითხებთან დაკავშირებით, რაც ამ ეტაპზე ხელს უშლის “ხელით გადახდის” მეთოდის უფრო სწრაფი ტემპებით გავრცელებას. თუმცა, ამ კითხვების საპასუხოდ, “ამაზონი” აცხადებს, რომ, მათთვის მომხმარებელთა ინფორმაციის დაცვა მთავარი პრიორიტეტია, რის გამოც ეს საკითხი უმაღლეს დონეზეა აყვანილი. სწორედ ამიტომ, ბიომეტრიული ინფორმაცია Amazon One-ის მოწყობილობებზე არ ინახება. უნდა აღინიშნოს, რომ მსგავსი განცხადება გააკეთა Tencent-ის წარმომადგენელმაც მათ მიერ შექმნილ პროდუქტზე. სანაცვლოდ, ეს მონაცემები ინახება მათ სერვერებზე, ე.წ. “ქლაუდზე” და თითოეული მათგანი არის დაშიფრული. ამასთანავე, ბიომეტრიული ინფორმაციის კომპანიისათვის მიწოდება მხოლოდ და მხოლოდ მომხმარებლის თანხმობის შემთხვევაში ხდება და მათ ასევე შეუძლიათ, არაავტორიზებულ გადახდებზე ლიმიტის არჩევაც. არსებული წინაღობების მიუხედავად, Tencent გეგმავს, რომ მათი სისტემა მთელს მსოფლიოში დაინერგოს.
ციფრულ ფულს წარსულში სხვა შემთხვევებსაც უკავშირებდნენ და მის დანიშნულებაზე მცდარ ინფორმაციას ავრცელებდნენ. ამ თემაზე ვრცლად იხილეთ “მითების დეტექტორის” მასალები:
- რა ვიცით ციფრულ ფულზე და ვინ ავრცელებს დეზინფორმაციას მის დანიშნულებაზე?
- შემოიღეს თუ არა გერმანიაში ლტოლვილებისთვის ბარათების კანონი CBDC-ის სისტემის ფარგლებში?
- როგორ უკავშირებენ ყაზახეთის სოციალურ პროგრამას ციფრულ ფულსა და მოსახლეობის კონტროლს?
წყაროს შესახებ:
ფეისბუქ მომხმარებელი გოდერძი ელგანდაშვილი შეთქმულების თეორიებსა და ანტივაქსერული შინაარსის პოსტებს ხშირად ავრცელებს. “მითების დეტექტორს” ანგარიშის მიერ გავრცელებული ყალბი ინფორმაცია წარსულშიც არაერთხელ გამოუვლენია.
სტატია Facebook-ის ფაქტების გადამოწმების პროგრამის
იხ. მასალის შესწორების დეტალური ინსტრუქცია.
იხ. გასაჩივრების დეტალური ინსტრუქცია.
