2020 წლის 3 დეკემბერს, RT-მ (ცნობილი, როგორც Russia Today) საკუთარ YouTube გვერდზე გამოაქვეყნა ვიდეო, სათაურით „იდეოლოგია ძლევს ჯანმრთელობას? დასავლეთი სპუტნიკ V-ს პოლიტიკური მიზეზების გამო ბლოკავს“. ვიდეო ახალი ამბების გადაცემის წამყვანისა და მოსკოვში მომუშავე კორესპონდენტის, დენიელ ჰოუკინსის ანალიზს ასახავს. ჰოუკინსი აცხადებს, რომ „დასავლური მედიის და პოლიტიკური ელიტის მრავალი წარმომადგენელი“ კოვიდ-19-ის რუსულ ვაქცინა, სპუტნიკ V-ზე მხოლოდ იდეოლოგიური მიზეზით აცხადებს უარს და რომ ეს „ვაქცინათა პროტექციონიზმი“ გლობალური იმუნურობისკენ მიმავალ გზაზე ბარიერს წარმოადგენს.
ანალიზი, მათ შორის, ახალი ამბების შოუს ელემენტები, რომლებიც ინტერვიუს სამ ნაწყვეტს მოიცავს, ჰოუკინსის დასკვნის დადასტურების მიზნით, ინფორმაციას მხოლოდ შერჩევით წარმოგვიდგენს. მთავარი წინააღმდეგობრივი ფაქტები გამოტოვებულია. შედეგად, ვიღებთ მანიპულაციურ რეპორტაჟს და ნახევრად-სიმართლეზე დაფუძნებულ მსჯელობას.
ორი მთავარი გამოტოვებაა:
- არასრულად გადმოცემა იმისა, თუ რატომ ურჩია ევროკომისიამ წევრ ქვეყნებს სპუტნიკ V-ის დამოუკიდებლად იმპორტი;
- სიმართლისგან ძალიან შორს მყოფი აღწერა იმისა, თუ რატომ გამოიწვია შეშფოთება და რატომ აკრიტიკებდნენ მეცნიერები და ჟურნალისტები რუსეთის მიერ ვაქცინის ნაადრევად დამტკიცებას და მის რეკლამირებას.
ამდენად, ჰოუკინსი საერთაშორისო თანამშრომლობის არარსებობას ვაქცინის დამზადების და კოვიდ-19-თან ბრძოლის საკითხში მხოლოდ დასავლურ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებას აბრალებს. ის დრამატულად ასკვნის, რომ დასავლური ვაქცინები უმრავლესობისთვის უფრო რთულად ხელმისაწვდომია, მაგრამ, ამისდა მიუხედავად, „ალტერნატივები თავიდანვე გამოირიცხა“.
ფაქტების გადამოწმების მიზნით, ეს სტატია დენიელ ჰოუკინსის ანალიზზე ფოკუსირდება და არა ვიდეოში გაჟღერებულ სხვა მტკიცებებზე. მოდით, განვიხილოთ დეტალურად.
RT-ს ვიდეოში, სპუტნიკ V მოხსენიებულია, როგორც კოვიდ-19-ის შედარებით ხელმისაწვდომი ვაქცინა (თუმცა, „იმუნიტეტი კოვიდისადმი 10 დოლარზე იაფად“ არაზუსტი გამონათქვამია, რადგან მიუხედავად იმისა, რომ სპუტნიკ V-ის რეკლამირება, როგორც 10 დოლარზე იაფის ხდება, ვაქცინაციისთვის ორი აცრაა საჭირო). აღნიშნულია, რომ ის 2020 წლის 2 დეკემბერს გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე წარადგინეს. რუსული პირდაპირი ინვესტირების ფონდის (RDIF) ხელმძღვანელმა, კირილ დმიტრიევმა განაცხადა, რომ თებერვლიდან „ათობით მილიონი“ დოზა იწარმოებ, ხოლო მიწოდების და წარმოების შესახებ ინდოეთთან, ბრაზილიასთან, ჩინეთთან, კორეასთან და არგენტინასთან შეთანხმებები არსებობს. RDIF ვაქცინის დამზადებას ფინანსურად უჭერდა მხარს.
ამასთან დაკავშირებით, დენიელ ჰოუკინსი აცხადებს, რომ გაერთიანებული სამეფოს მიერ Pfizer-ის (და BioNTech-ის) კოვიდ-19-ის ვაქცინის დაშვება დასავლური სახელმწიფოს მიერ ამგვარი ვაქცინის დაშვების პირველი შემთხვევაა. შემდეგ, ის აცხადებს, რომ „დასავლურ მედიასა და პოლიტიკურ ელიტაში, ბევრისთვის პანდემიის გლობალურ მოგვარებად მხოლოდ დასავლური წარმოების ვაქცინები შეიძლება იყოს მიჩნეული “.
მისი პირველი არგუმენტია, რომ ევროპული სამედიცინო სააგენტო (EMA) სპუტნიკ V-ს მწარმოებლებს ეკონტაქტება, თუმცა ევროკავშირი წევრ სახელმწიფოებს ამ ვაქცინის დამოუკიდებლად შემოტანას არ ურჩევს. ქვეყანა, რომელსაც ეს ეხება – უნგრეთია. პიტერ სიიარტომ, უნგრეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, განაცხადა, რომ „არსებობს ევროკავშირს მიღმა შექმნილი ვაქცინების წინააღმდეგ მიმართული ძლიერი ლობი“.
მართალია, შეფარული ინტერესები შეიძლება საკუთარ როლს თამაშობდეს, მაგრამ არსებობს ამ რეკომენდაციის არსებობის მიზეზი. ეს ამ თემაზე Reuters-ის მიერ გამოქვეყნებული სტატიის სათაურშიც იკითხება („ევროკავშირი აფრთხილებს უნგრეთს, არ გამოიყენოს კოვიდ-19-ის საწინააღმდეგო რუსული ვაქცინა“): EMA-ს მიხედვით, სააგენტომ სპუტნიკ V-ს ჯერ ავტორიზაცია უნდა მიანიჭოს, სანამ ევროკავშირში მისი ხმარებაში ჩაშვება გახდება შესაძლებელი. EMA-ს მიხედვით, ცენტრალიზებული მარკეტინგ-ავტორიზაცია აუცილებელია, მათ შორის, ახალი აქტიური ნივთიერებების შემცველი წამლებისთვის, რომლებიც ვირუსული დაავადებების სამკურნალოდაა განკუთვნილი და ეს ბიოტექნოლოგიის გზით დამზადებულ წამლებსაც მოიცავს. რადგანაც სპუტნიკ V დამზადებულია გენეტიკური მასალის მატარებელ ადენოვირუსულ ვექტორზე, რომელიც ანტისხეულების გზით კორონავირუსისგან დაცვას ასტიმულირებს, ის ამ რეგულაციას ემორჩილება. როგორც EUobserver აღნიშნავს, წევრ ქვეყანას შეუძლია EMA-ს ავტორიზაციის უგულებელყოფა „მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საქმე ეროვნული დონის გადაუდებელ პროცედურას ეხება “.
ეს ევროკავშირის მიერ უნგრეთისთვის მიცემულ გაფრთხილებას ხსნის: როიტერსის მიხედვით, უნგრეთის ერთპიროვნული ქმედება უპრეცედენტო იქნება. ევროკომისიის სპიკერმა განაცხადა, რომ ვაქცინის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად აუცილებელია მკაცრი ავტორიზაცია და სამეცნიერო შეფასება. უფრო მარტივად – თუ ხალხი ვაქცინას საკმარის დონეზე არ ენდობა და მათ ვერ დავაძალებთ ვაქცინაციას, შესაძლოა, იმუნიტეტის წარმოშობა საერთოდ ვერ უზრუნველვყოთ.
ჰოუკინსის შემდგომი მნიშვნელოვანი არგუმენტი „დასავლურ“ ვაქცინებთან შედარებით, სპუტნიკ V-ისადმი უსამართლო მოპყრობაა. ჟურნალისტებმა და მეცნიერებმა რუსეთი ვაქცინის უსაფრთხოებაზე მონაცემების გაუვრცელებლობის გამო გააკრიტიკეს. უნდობლობა გაგრძელდა მას შემდეგაც, რაც „მოგვიანებით, კლინიკური ცდების პირველი და მეორე ფაზის მონაცემები The Lancet-ში გამოქვეყნდა“. ის დასავლეთის ორმაგ სტანდარტებს კიცხავს: ამერიკულმა კომპანია Moderna-მ, ისევე, როგორც Pfizer/BioNTech-მა, აშშ-სა და ევროკავშირში საგანგებო ნებართვა მოითხოვა, „თუმცა, არცერთ კომპანიას კლინიკური ცდების გვიანი ფაზის სრული მონაცემები საჯაროდ სამეცნიერო ჟურნალში რეცენზიისთვის არ გაუვრცელებია“. როგორც ჩანს, ჰოუკინგს სურს დაამტკიცოს, რომ სამეცნიერო და ჟურნალისტური მსჯელობა უსამართლოა და ეს უკანასკნელნი რუსულ ვაქცინას პოლიტიკური მიზეზების გამო ეწინააღმდეგებიან. ის აცხადებს, რომ დასავლელ მკვლევარებს უპირატესობა ენიჭებათ და მათ გაუმჭვირვალობაზე თვალს შეგნებულად ხუჭავენ.
გარდა ჰოუკინსის არგუმენტისა, ნაჩვენებია თითქოსდა დასავლური პოლიტიკური მიკერძოებულობის მაჩვენებელი სათაურები, როგორიცაა „უგუნური და სულელური: რატომ იწვევს რუსული ვაქცინა ექსპერტების აღშფოთებას“ (NBC News). თუმცა, ეს ბოლოდროინდელი რეპორტაჟი არ არის, ის 2020 წლის 11 აგვისტოს გამოქვეყნდა. რეპორტაჟი რუსეთის მიერ სპუტნიკ V-ის ერთი დღის განმავლობაში დამტკიცების შესახებ პუტინის განცხადებას ეხმაურებოდა. ამ გადაწყვეტილებამ რუსეთი პირველ ქვეყნად აქცია, რომელმაც კორონავირუსის ვაქცინა ხელმისაწვდომი გახადა. ექსპერტების ჭეშმარიტად ძლიერი აღშფოთება, როგორც NBC იუწყება, შემდეგი მიზეზების გამოა გამართლებული: რუსეთმა ვაქცინა სამიდან მხოლოდ პირველი ორი კლინიკური ცდის ფაზის საფუძველზე დაამტკიცა. ექსპერტ დენის ჩოუს განმარტებით, კლინიკური ცდების მესამე ფაზა, როგორც წესი, ვაქცინის ეფექტიანობის, ასევე, მისი უსაფრთხოების დადგენას ისახავს მიზნად. ელენორ რაილიმ, იმუნოლოგიის და ინფექციური დაავადებების პროფესორმა ედინბურგის უნივერსიტეტში, განაცხადა, რომ „მესამე ფაზაზე, ათასობით ან ათიათასობით ადამიანის ტესტირებაა შესაძლებელი და ცნობილი ხდება, რაიმე იშვიათი გვერდითი ეფექტი არსებობს თუ არა“. სამეცნიერო მონაცემები, რომლებიც ჰოუკინსმა აღნიშნა, 2020 წლის 26 სექტემბერს ჟურნალ ლანცეტში მართლაც გამოქვეყნდა. თუმცა, პუბლიკაცია არ ცვლის იმ ფაქტს, რომ სპუტნიკ V-ის კლინიკური ცდების მესამე ფაზა არ დასრულებულა, რამაც კიდეც უფრო დიდი კრიტიკა გამოიწვია.
რაც შეეხება ფავორიტიზმის შესახებ ჰოუკინსის ბრალდებების მეორე ნაწილს, მართალია, რომ როგორც მოდერნამ, ასევე ბიონტექმა/ფაიზერმა საგანგებო ნებართვის შესახებ აშშ-სა და ევროკავშირის შესაბამის სტრუქტურებში – კვებისა და მედიკამენტების ადმინისტრაციასა (FDA) და EMA-ში განცხადება შეიტანეს. თუმცა, როგორც მოდერნას, ასევე ბიონტექს/ფაიზერს იმ დროისათვის ცდების მესამე ფაზა დასრულებული ჰქონდათ. New York Times-ის მიხედვით, მოდერნამ თავისი ვაქცინის ეფექტიანობის თაობაზე 30,000 ადამიანის შესახებ კვლევის მონაცემების მიღების შემდეგ განაცხადა. ფაიზერმა და ბიონტექმა მათი კლინიკური კვლევების მესამე ფაზა დასრულებულად გამოაცხადეს მას შემდეგ, რაც 43,000 მონაწილეზე ცდები დაასრულეს და ეფექტიანობის მთავარი კრიტერიუმი დააკმაყოფილეს. მიიღებენ თუ არა ეს ვაქცინები ავტორიზაციას აშშ-სა და ევროკავშირში, FDA-სა და EMA-ს შეფასებების შედეგებზეა დამოკიდებული (2020 წლის 11 დეკემბერს, FDA-მ საგანგებო ავტორიზაცია ფაიზერ/ბიონტექის ვაქცინის გამოყენების შესახებ გასცა). ჰოუკინსი რუსული ვაქცინის მიმართ უსამართლო მოპყრობაზე მიანიშნებს, თუმცა 2020 წლის 1 დეკემბრის მდგომარეობით, EMA-ს სპუტნიკ V-ს ავტორიზაციის მოთხოვნა არც კი მიუღია . მიუხედავად იმისა, რომ მოდერნას და ფაიზერ/ბიონტექის მიერ გამოქვეყნებული შედეგები ზოგადად კარგად (აღტაცებითაც კი) იქნა მიღებული, მეტი მონაცემების გასაჯაროების მოთხოვნები (ან შეშფოთება მათი ნაკლებობის შესახებ) მაინც გამოქვეყნდა, მაგალითად, National Geographic-ში ან ცნობილი ბრიტანული სამედიცინო ჟურნალის ბლოგზე. სამეცნიერო ჟურნალმა Nature-მა გამოაქვეყნა ანგარიში იმ მრავალ კითხვაზე, რომელიც კვლავ მეცნიერებს და სამედიცინო სფეროს პროფესიონალებს გაერთიანებულ სამეფოში დამტკიცებულ ფაიზერ/ბიონტექის ვაქცინის მიმართ გააჩნიათ.
ბოლოს, RT-ს დენიელ ჰოუკინსი დასავლეთს საერთაშორისო თანამშრომლობის სურვილის არქონის და ამით ნაკლებად პრივილეგირებულთათვის ვაქცინაციაზე წვდომის შეფერხების გამო აკრიტიკებს. მართლაც საინტერესოა, რომ აშშ-მ დამაიმედებელი ვაქცინების წარმოების დაფინანსების თავის პროგრამას “Operation Warp Speed” (ოპერაცია სინათლის სიჩქარეზე სწრაფი) უწოდა. “Warp drive” სამეცნიერო ფანტასტიკაში სინათლის სიჩქარეზე სწრაფი მოძრაობის სისტემასაღნიშნავს – არის თუ არა ეს მითითება ძველ „რბოლაზე კოსმოსისთვის“? რუსული ვაქცინის სახელწოდება დანამდვილებით გვახსენებს ცივი ომის სტილის შეჯიბრს. სპუტნიკ 1-ის წყალობით, რუსეთი გახდა პირველი ქვეყანა, რომელმაც კოსმოსში ადამიანის მიერ შექმნილი თანამგზავრი წარმატებით გაუშვა. RT-ს დენიელ ჰოუკინსი გამოთქვამს აღშფოთებას, რომ დასავლეთი რუსეთის პირველობას კვლავაც არ აღიარებს – ამჯერად ვაქცინის გამოგონებისთვის რბოლაში. რეალურად კი, როგორც ჩანს, სპუტნიკ V-ს გარკვეული დრო გასაფრენად ჯერ კიდევ სჭირდება.
ალექსანდრა დუონგი
ფრილანსერი ჟურნალისტი სპეციალურად მითების დეტექტორისთვის
სტატია გამოქვეყნდა #FIGHTFAKE პროექტის ფარგლებში, რომელიც MDF-ისა და მისი პარტნიორი ორგანიზაცია Deutsche Gesellschaft e.V.-ის მიერ ხორციელდება
პროექტის შესახებ მეტი ინფორმაციისთვის, იხილეთ ბმული
