ვინ შეადარა ზელენსკი შავ ხვრელს – რუსულმა თუ ამერიკულმა მედიამ?

რუსულ მედიაში რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების დღიდან ვოლოდიმირ ზელენსკის დისკრედიტაციის კამპანია მიმდინარეობს. იგი სხვადასხვა ვიზუალური მანიპულაციის სამიზნე არაერთხელ გამხდარა.  უახლესი ვიდეომანიპულაცია, რომელიც “მითების დეტექტორმა” გადაამოწმა 14 თებერვალს რუსულ პროპაგადისტულ მედიასა და ფეისბუკ-ანგარიშებზე გავრცელდა. მონტაჟში ამერიკული არხის ტელეწამყვანები ზელენსკის გაღიზიანებულ ძაღლად მოიხსენიებდნენ, თუმცა გადაცემა, რეალურად, 2017 წლის იყო და უცნაურ ოჰაიოელ ძაღლს ეხებოდა.

2022 წლის ოქტომბერში კი კრემლის პროპაგანდისტული მედია (rg.ru, life.ru, pravda.ru, 360tv.ru) და რუსულენოვანი ფეისბუკ-ანგარიშები (1, 2, 3) ავრცელებდნენ ინფორმაციას, რომ ამერიკულ არხზე – WDIV Local 4 ვოლოდიმირ ზელენსკი შავ ხვრელს შეადარეს. გამოქვეყნებულ ვიდეოებში ტელეწამყვანები NASA-ს მიერ გავრცელებულ შავი ხვრელის ხმების ვიდეოზე საუბრობდნენ, ეთერში ამ ფაქტის ამსახველი კადრების ნაცვლად კი ვოლოდიმირ ზელენსკის კადრი გამოჩნდა. ვიდეო იმავე აღწერით კრემლის პროპაგანდისტმა ჟურნალისტმა – ოლგა სკაბაევამ საკუთარ ტელეგრამ-არხზე გამოაქვეყნა.

გარდა ამისა, 2022 წლის ნოემბერში  პროპაგანდისტულ მედიაში (ren.tv, osnmedia, news.rambler.ru, iz.ru) კიდევ ერთი ვიდეო შემდეგი აღწერით ვრცელდებოდა: “ზელენსკი შავი ხვრელია.” თანდართული ტექსტების მიხედვით, ვიდეო აშშ-ის ბუნების ისტორიის მუზეუმის სარეკლამო რგოლია და ნიუ-იორკში, Times Square-ის ეკრანზე გავიდა. “მარსი შოკოლადი არ არის, მილკი ვეი შოკოლადი არ არის, შავი ხვრელი ეს ერთი უკრაინელი ბიჭია” – აღნიშნულია რეკლამის ტექსტში, რომლის ბოლოშიც ზელენსკის ფოტო შავი ხვრელის ფოტოსთან ერთად ჩნდება. ვიდეო იმავე აღწერით ბანგლადეშში რუსეთის საელჩოს ოფიციალურ ფეისბუკ-გვერდზეც გამოქვეყნდა.

ორივე ვიდეო, რომელშიც ზელენსკის შავ ხვრელს ადარებენ პროგრამულადაა დამუშავებული. 1. WDIV Local 4-ის ვიდეოს ორიგინალ ვერსიაში წამყვანები არა ზელენსკის, არამედ NASA-ს მიერ გავრცელებულ შავი ხვრელის ხმოვან კადრებს აჩვენებენ. 2. France 24-ის თანახმად, ვიდეო, რომელიც ამერიკის ბუნების ისტორიის მუზეუმის სახელით გავრცელდა, გაყალბებულია. ზელენსკის შავ ხვრელად წარმოჩენა კრემლის იმ პროპაგანდისტული ნარატივის ნაწილია, რომლის მიხედვითაც, უკრაინის პრეზიდენტი დასავლეთის დახმარებას იღებს, მდიდრდება და ომს ამის გამო აწარმოებს. 

• ვოლოდიმირ ზელენსკი ამერიკულ ტელეარხზე შავი ხვრელისთვის არ შეუდარებიათ

გავრცელებული ვიდეოს ორიგინალი ვერსია ინტერნეტში 2022 წლის 25 აგვისტოდან იძებნება. ორიგინალ ვიდეოში ჩანს, რომ წამყვანები შესავლის შემდეგ NASA-ს მიერ გავრცელებულ შავი ხვრელის ხმების ვიდეოს აჩვენებენ და  შემდეგ სწორედ ამ კადრებზე იცინიან. აღნიშნული ინფორმაცია ყაზახურმა ფაქტების გადამოწმების პლატფორმა – factcheck.kz – მა და გამოცემა provereno.media – მ გადაამოწმეს.

ცნობები, შავი ხვრელის ხმების შესახებ 21 აგვისტოს NASA-ს ოფიციალურ Twitter-ის ანგარიშზე გამოქვეყნდა. 

• ზელენსკისა და შავი ხვრელის ფოტოები ერთად “თაიმ სქვერის” ეკრანზე არ გასულა

ინფორმაცია, თითქოს “თაიმ სქვერზე” სარეკლამო რგოლი გავიდა, რომელშიც ზელენსკი შავ ხვრელს შეადარეს France 24 Observers -მა გადაამოწმა. France 24 Observers-ის რედაქცია აშშ-ის ბუნების ისტორიის მუზეუმის პრეს ცენტრს დაუკავშირდა. მუზეუმი განმარტავს, რომ თაიმ სკვერზე მათი რეკლამა არ გასულა და მეტიც, მათი თქმით, ეს არის მუზეუმის ლოგოსა და იდენტობის არავტორიზებული და დაუშვებელი გამოყენება.Times Square-ის ოფიციალურ ვებ-გვერდზე იძებნება რეკლამის განმთავსებლების სია, რომლებიც სხვადასხვა ბილბორდზე არიან პასუხისმგებელნი. France 24 Observers კომპანია Silver Cast-ის თანადამფუძნებელს გარი გროსმანს ესაუბრა, ის ბილბორდებზეა პასუხისმგებელი, მან დაადასტურა, რომ ვიდეო გაყალბებულია. აქედან გამომდინარე, არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება,  რომ ეს რეკლამა Times Square -ის ეკრანზე მართლაც გავიდა.

• “ზელენსკი შავი ხვრელია” ესპანური სატირული ჟურნალის გაყალბებულ გარეკანზე

აღსანიშნავია, რომ რეკლამა “ზელენსკი შავი ხვრელია” მოგვიანებით რუსულ წყაროებში  ესპანური სატირული ჟურნალის El jueves-ის გარეკანის ილუსტრაციის სახით ვრცელდებოდა.  ეს კარიკატურაც ფოტომანიპულაციის შედეგია. გარეკანი მსგავსი ვიზუალით ჟურნალის  El jueves -ს  არცერთ პლატფორმაზე (ვებ-გვერდი, Instagram, twitter) არ იძებნება. აღნიშნული ინფორმაცია უკრაინულმა ფაქტების გადამოწმების პლატფორმა VOX-მა გადაამოწმა. გავრცელებული ფოტოს ჟურნალის შტრიხკოდზე ნომერი 02365 არის მითითებული.  აღნიშნული ნომრის მქონე ჟურნალის რეალური გარეკანი განსხვავებულად გამოიყურება. 

ზელენსკის სხვა გაყალბებული კარიკატურა, რომელსაც ჟურნალ El jueves-ს მიაწერდნენ, წარსულში “მითების დეტექტორმაც” გადაამოწმა. 

• ზელენსკის გაყალბებული გრაფიტები ევროპის სხხვადასხვა ქალაქებში 

რუსულ მედიასა და ფეისბუკზე აქტიურად ვრცელდებოდა ევროპის სხვადასხვა ქალაქში გადაღებული ვოლოდიმირ ზელენსკის გრაფიტის ფოტოები. ყველა ფოტოში იკითხებოდა შინაარსი, რომ ზელენსკი დასავლეთის ფულს ისრუტავს და “ჭამს.”   გრაფიტების ფოტოები “მითების დეტექტორმა” წარსულში გადაამოწმა და ყველა მათგანი გაყალბებული იყო, პირველწყაროს კი ინსტაგრამ-ანგარიში  Typicaloptical წარმოადგენდა.

გაყალბებული ფოტოები, რომლებიც Typicaloptical-მა გაავრცელა	იმავე ქუჩების რეალური ფოტოები
	ვარშავა, ზოლოტაიას ქუჩისა და იოანე-პავლე II-ის ქუჩის კვეთა. წყარო: Укринформ
	პარიზი, გალიენის ქუჩა, მეტროსადგურ Saint-Mande-ს შესასვლელი. წყარო: მითების დეტექტორი

ინფორმაცია ზელენსკის გაყალბებული გრაფიტების შესახებ ვრცლად იხილეთ “მითების დეტექტორის” სტატიებში:

• ზელენსკის გაყალბებული გრაფიტის მოგზაურობა პარიზიდან ნიუ-იორკამდე
• კრემლის მედია ამჯერად ზელენსკის მადრიდში მდებარე გრაფიტის გაყალბებულ ფოტოს ავრცელებს
• კრემლის მედია ზელენსკის გამოსახულებით პარიზში მდებარე გრაფიტის გაყალბებულ ფოტოს ავრცელებს

სტატია Facebook-ის ფაქტების გადამოწმების პროგრამის ფარგლებში მომზადდა. მასალებზე, რომლებსაც ამ სტატიის საფუძველზე მიენიჭათ ვერდიქტი, Facebook-მა შესაძლოა, სხვადასხვა შეზღუდვა აამოქმედოს. შესაბამისი ინფორმაცია იხილეთ ამ ბმულზე. ჩვენი შეფასების გასაჩივრების და შესწორების შესახებ ინფორმაცია ხელმისაწვდომია ამ ბმულზე.

იხ. მასალის შესწორების დეტალური ინსტრუქცია.
იხ. გასაჩივრების დეტალური ინსტრუქცია.